Bên lề Đại hội Đảng XIII, Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo (Bộ GD&ĐT) Phùng Xuân Nhạ trao đổi với báo chí về kết quả và định hướng đổi mới giáo dục, đặc biệt là nhiệm vụ đổi mới, sáng tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực mà văn kiện Đại hội Đảng đề cập.
Xóa bỏ "u nhọt" để môi trường giáo dục lành mạnh
- Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã được triển khai thực hiện được 7 năm. Ông đánh giá thế nào về kết quả đổi mới giáo dục?
- Có rất nhiều kết quả, mà trước hết là tạo được hành lang pháp lý đầy đủ để thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.
Ở bậc mầm non, đã phổ cập được mầm non 5 tuổi trên toàn quốc. Đây là kết quả rất lớn khi nước ta có mức thu nhập trung bình và trong điểu kiện còn rất nhiều vùng kinh tế - xã hội khó khăn.
Chúng ta cũng đạt được phổ cập tiểu học và THCS ở mức độ cao. Hiện nay, các địa phương đã đạt được chuẩn giáo dục tiểu học mức độ 3, chất lượng tiểu học vào nhóm đầu các nước ASEAN. Đồng thời, có khoảng 18 địa phương đạt mức độ 2, 3 đối với cấp THCS.
Chất lượng giáo dục phổ thông cũng được các tổ chức quốc tế đánh giá cao.
Kết quả của giáo dục mũi nhọn, thể hiện trong các giải Olympic quốc tế cũng đạt rất cao. Trong 5 năm qua, Việt Nam đạt 54 huy chương vàng - gấp đôi giai đoạn 5 năm trước đó.
Bộ trưởng GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ cho rằng giai đoạn tới sẽ là thời cơ cho giáo dục Việt Nam cất cánh. Ảnh: Thuận Thắng.
Với giáo dục đại học cũng nhiều điểm sáng. Trước hết thực hiện tự chủ đại học. Lần đầu tiên tư duy tự chủ đại học ngấm được vào đội ngũ lãnh đạo các trường đại học. Tuy nhiên, vẫn cần có thêm thời gian, bởi tự chủ đại học là một quá trình.
Việt Nam cũng có một số đại học bắt đầu xuất hiện trên các bản đồ xếp hạng quốc tế. Lần đầu tiên Việt Nam có 4 trường đại học được xếp trong nhóm 1.000 trường tốt nhất thế giới, 11 cơ sở giáo dục đại học xếp trong nhóm 500 trường tốt nhất châu Á.
Kinh nghiệm rút ra là phải kiên trì đổi mới và đến nay, đổi mới đã đi đúng hướng - đây là điểm quan trọng.
Điểm nổi bật của lần đổi mới này là cách tiếp cận chuyển từ truyền đạt nội dung chuyển sang phát triển phẩm chất, năng lực người học, khắc phục tình trạng học lý thuyết không gắn với thực hiện, trải nghiệm.
Bên cạnh đó, Bộ GD&ĐT đang làm rất mạnh về kiểm định và minh bạch về chất lượng. Các trường đại học đang thực hiện theo cơ chế cạnh tranh nên chương trình đào tạo phải xuất phát từ nhu cầu thực tiễn, chất lượng, điều kiện đảm bảo chất lượng phải được công khai, minh bạch.
Tới đây, Bộ sẽ tập trung rà soát, ban hành cơ chế chính sách, tạo môi trường đủ thông thoáng và chặt chẽ cho các cơ sở giáo dục đào tạo hoạt động mang tính cạnh tranh và tăng cường thanh, kiểm tra. Nhưng thanh tra, kiểm tra không phải siết lại hoạt động, mà xóa bỏ những “u nhọt” để môi trường cạnh tranh thực sự công bằng, dân chủ.
- Có ý kiến cho rằng, chúng ta đang nghiêng về đào tạo nhiều hơn về giáo dục. Ông nhìn nhận như thế nào về quan điểm này?
- Đó là ý kiến có cơ sở. Giáo dục và đào tạo rất rộng, liên quan đến mọi người, mọi nhà. Không chỉ có nước ta mà nước khác cũng vậy. Kỳ vọng của mỗi người học và gia đình bao giờ cũng lớn, trong khi điều kiện thực hiện thì ở mức độ.
Chúng ta là nước có mức thu nhập trung bình thấp nhưng đã thực hiện nhiệm vụ đổi mới căn bản toàn diện GD&ĐT, để chất lượng giáo dục tiến nhanh với nền giáo dục tiên tiến.
Nhưng bên cạnh cái được rất lớn về kiến thức, vấn đề giáo dục kỹ năng, đặc biệt là kỹ năng mềm, vấn đề về đạo đức, ứng xử, giáo dục thể chất để tầm vóc, thể lực của các em đảm bảo toàn diện còn hạn chế.
Tuy nhiên, phải nghĩ một cách công bằng, đối với giáo dục phổ thông, chúng ta tập trung nhiều về giáo dục, vì hướng tới sự toàn diện.
Còn với đại học, đó là nghề, phải chuyên sâu. Muốn chuyên sâu được thì phải đào tạo. Dù vậy, sinh viên đại học cũng đang trong giai đoạn hoàn thiện nên cần tạo môi trường cho sinh viên học các kỹ năng, nhất là những kỹ năng tiếp cận môi trường doanh nghiệp, việc làm.
Trong 5 năm qua, Việt Nam đạt 54 huy chương vàng - gấp đôi giai đoạn 5 năm trước đó. Ảnh: Bộ GD&ĐT.
Vừa qua, ngành Giáo dục thực hiện Đề án 1665 - Đề án của Thủ tướng về khởi nghiệp sáng tạo cho học sinh, sinh viên. Mỗi năm không chỉ thu hút khoảng 500-600 đề án, ý tưởng sáng tạo của sinh viên, mà còn tạo ra một môi trường cho sinh viên trải nghiệm và chia sẻ kinh nghiệm. Đào tạo phải được hiểu theo nghĩa không chỉ có kiến thức nghề nghiệp, mà cần cả ứng xử và rất nhiều kỹ năng nghề nghiệp.
Lừng khừng sẽ luôn là người đi sau
- Văn kiện Đại hội XIII đề cập nhiệm vụ đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực . Định hướng này sẽ được triển khai thế nào, thưa ông?
- Đổi mới, sáng tạo là hồn cốt của trường đại học. Khi nói đến khoa học hay đổi mới, sáng tạo không có nghĩa là phải làm ra cái mới khác cái cũ, mà là có phương pháp, tư duy, phương thức để đổi mới. Ở bậc đại học, đổi mới trước hết là trong hoạt động dạy và học, đổi mới trong cả phương thức kết hợp giữa đại học và doanh nghiệp.
Thuật ngữ “đổi mới sáng tạo” được coi là một trong những điểm nhấn tới đây phải thực hiện. Ý tưởng đổi mới sáng tạo không phải mới có nhưng chưa được đúc rút nhiều. Tôi tin rằng, giai đoạn 2021-2026, vai trò của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong lực lượng trí thức, hướng tới xã hội số, dân trí số sẽ được thúc đẩy rất mạnh.
Nếu ta đi đúng xu hướng sẽ chủ động để bắt nhịp. Còn nếu nhận thức về xu hướng “lừng khừng”, ta luôn luôn là người đi sau, không thể nắm bắt được cơ hội.
Áp dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, tài nguyên số, chất lượng giáo dục sẽ tăng lên, nguồn lực giảm nhiều so với cách truyền thống.
Với đường hướng rõ ràng, sự trợ giúp của công nghệ thông tin và chuyển đổi số, đặc biệt là quyết tâm của toàn ngành, tôi tin sẽ tạo ra những chuyển biến rất mạnh. Giai đoạn tới sẽ là thời cơ cho giáo dục Việt Nam cất cánh.
