Các chuyên gia Trung Quốc cảnh báo mực nước con sông lớn nhất nước này - sông Dương Tử (Trường Giang) đang cạn dần, nguy cơ ảnh hưởng lớn đến môi trường và kinh tế tại khu vực trù phú và phát triển nhanh nhất cả nước.
Xem xét những số liệu ghi nhận được trong vài chục năm qua ở nhiều trạm đo kết hợp cùng ảnh vệ tinh, các nhà khoa học phát hiện cứ 5 năm mực nước trên sông Dương Tử lại giảm khoảng 2cm kể từ năm 1980.
Mặc dù mức giảm 2cm này là ít, các nhà nghiên cứu cảnh báo rằng về tổng thể, sự việc có thể gây ra những tác động lớn về môi trường và kinh tế.
SCMP dẫn nghiên cứu đăng trên tạp chí Advances in Water Science số tháng 2/2021 của tác giả Nie Ning và các đồng nghiệp ở Bộ Giáo dục Trung Quốc cho rằng, mực nước Sông Dương Tử thấp dần chủ yếu là do biến đổi khí hậu và tác động của con người như làm thay đổi cảnh quan, xây đập thủy điện…
Có khoảng 460 triệu người sinh sống dọc theo sông Dương Tử, trong đó trụ cột kinh tế là thành phố Thượng Hải. Do hoạt động công nghiệp tăng, đã có hơn 1.000 hồ nước ven sông bị lấp. Trước đây, các nhà khoa học cho rằng tổng lượng nước trên sông không thay đổi nhưng nghiên cứu mới cho thấy điều ngược lại.
Các con đập đóng một vai trò phức tạp đối với mực nước của sông Dương Tử. Ảnh: Xinhua
Để đưa ra ước tính gần đúng, nhóm của Nie kết hợp số liệu của các trạm quan trắc trên mặt đất với ảnh vệ tinh có thể phát hiện sự thay đổi của trọng lực do nước gây ra.
Họ kết luận biến đổi khí hậu mà hệ quả là các hiện tượng khí hậu bất thường như nắng nóng làm giảm lượng mưa đổ vào sông Dương Tử.
Nhiệt độ ấm hơn cũng làm mực nước cao/thấp của dòng sông giãn rộng, gây lũ lụt và hạn hán nhiều hơn. Lượng bốc hơi nước cũng tăng, một phần do nhiệt độ cao, một phần do tác động của con người tại các thành phố lớn.
Vai trò của các đập thủy điện, theo các nhà nghiên cứu là có tác động tiêu cực tương đối nhỏ với lượng nước. Hoạt động của 15 đập thủy điện lớn, trong đó có đập Tam Hiệp, khiến mực nước sông giảm vào mùa đông và mùa xuân và tăng lên trong những tháng ấm nóng còn lại.
Những con đập đang đóng vài trò ngày càng lớn trong việc quản lý nước, đồng thời cũng gián đoạn chu kỳ tự nhiên.
Xie Zhicai, nhà nghiên cứu của Viện Thủy sinh tại Học viện Khoa học Vũ Hán (không thuộc nhóm nghiên cứu), cho biết mực nước sông giảm có thể gây ra các tác động ngoài dự đoán đến môi trường. Chẳng hạn, nồng độ các chất ô nhiễm trong nước sông có thể tăng lên và gây hại đến các loài thủy sinh dễ bị tổn thương.
Ít nước hơn cũng có nghĩa là các đập thủy điện có vai trò lớn hơn trong việc điều tiết nước, phá vỡ các chu trình tự nhiên. Một số loài cá, trong đó có cá tầm - rất nhạy cảm với sự thay đổi của nhiệt độ và mực nước - sẽ bị ảnh hưởng. Cụ thể, hoạt động sinh sản của chúng có thể bị đảo lộn.
Báo cáo khẳng định, hiện tại, sông Dương Tử không thiếu nước, mực giảm vẫn thấp, nhưng tác động tiêu cực có thể xảy ra về lâu dài.
Một nhà khoa học ẩn danh chia sẻ với SCMP rằng giảm mực nước trên sông Dương Tử có thể có hại nhiều hơn so với những gì báo cáo chỉ ra.
Hằng ngày, một lượng nước lớn nhưng không công khai được chuyển từ sông Dương Tử lên các thành phố phía bắc, trong đó có Bắc Kinh. Hơn một nửa lượng nước cung cấp cho thủ đô của Trung Quốc là từ con sông này.
“Xuyên suốt lịch sử, việc phân phối nước luôn gây tranh cãi giữa các khu vực”, theo nhà nghiên cứu ẩn danh trên.
Chính phủ Trung Quốc dường như cũng nhận thức rõ về mực nước sông Dương Tử sụt giảm. Việc cấp phép cho các dự án xây dựng mới dọc theo con sông đã được siết lại từ năm nay, trong khi từ tháng 1/2021, tất cả hoạt động đánh bắt cá trên sông cũng bị cấm trong 10 năm để bảo vệ dòng sông khỏi đánh bắt cá quá mức và ô nhiễm.
